---

پیش از ورود آریاها به فلات ایران، طوایفی مانند عیلامیان، تپوران، کادوسیان و آماردان در نواحی مختلف آن سکونت داشتند. آریاها برای تصرف سرزمین بومیان، وارد جنگ های سخت و خونین با آنان شدند و به سبب اختلافات نژادی و ارضی و دینی با اقوام بومی، آنان را دیو، و مازنی ها را دیوان مازندران نامیدند. اگرچه در متون اساطیری و حماسی دو یا سه سرزمین را مازندران می خواندند؛ اما بدون تردید تبرستان یا مازندران فعلی یکی از آن ها بوده که در شاهنامه از آن به دفعات با عنوان بیشه ی نارون نام برده شده است. عمده ترین سبب نامگذاری اقوام بومی مازندران به دیوان، تعصبات دینی زرتشتیان بوده که هر دگرکیشی را دیو و بی دین می نامیدند. از این رو، دیو در لغت دارای معانی نظیر دلیر و شجاع، تناور و زورمند، بدخوی و بدکیش، عظیم الجثّه و عجیب الخلقه می باشد و در کنار واژگانی مثل کوی و کیا، بر دیرینگی سرزمین مازندران دلالت می کند.

دلیلِ دیگر اطلاق دیوان بر مردم مازندران این بوده که زرتشتیان می کوشیدند تا با انتساب آنان به دیو پرستی و ساحری و جادوگری، هویّت فرهنگی شان را از بین برده و نابود کردن یا برده نمودن شان را پسندیده و پذیرفته جلوه دهند، در حالی که به استناد همان متون اساطیری و حماسی نه تنها در آدمی بودن دیوان مازندران هیچ­گونه تردیدی نیست، بلکه از لحاظ فرهنگ و تمدن از آریاهای مهاجم بسی بافرهنگ­تر و متمدن­تر بودند و آریاها بسیاری از عناصر و مظاهر فرهنگ را از دیوان مازندران آموختند که زبان، خط، خواندن و نوشتن از مهم­ترین آن ها محسوب می­گردند و علاوه بر این ها، تبحر مازندرانی ها در معماری و موسیقی، آنان را به مردمان شهرنشینی تبدیل می کرد که آریاها مجبور بودند عناصر فرهنگ ، تمدن و آداب شهر آیینی را از مازندرانی ها بیاموزند.

---

هدف مقاله‌ی حاضر، بررسی جامعه‌شناختی رضایت از زندگی شهروندان 18 سال و بالاتر شهر اهواز است که برای تبیین مسأله و تعیین چارچوب نظری از دیدگاه‌های جامعه‌شناسی مرتبط استفاده و فرضیات از آن استخراج شد. این تحقیق به‌صورت پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش‌نامه است. جمعیت آماری در این تحقیق، تمام شهروندان بالای 18 سال شهرستان اهواز است که حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر تعیین شد. از لحاظ زمانی این پژوهش در سال 1392-1393 اجرا شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تمامی متغیّرهای مستقل با متغیّر وابسته رابطه‌ی معناداری دارند. نتایج حاصل از رگرسیون نشان می‌دهد که تنها دو متغیّر پایگاه اجتماعی- اقتصادی و احساس آنومی معنادار بوده‌اند که در مجموع 30 درصد از تغییرات مربوط به رضایت از زندگی را این دو متغیّر تبیین می‌کنند.

---

این مطالعه به بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به حجاب در میان شهروندان گرگان می‌پردازد. در این زمینه نویسندگان مقاله در پی یافتن پاسخ به این پرسش هستند که میزان گرایش به حجاب در میان شهروندان گرگان چقدر است و چه عواملی بر آن تأثیر دارد؟ با توجه به این پرسش چند فرضیه مهم در متن این پژوهش شکل گرفت که با استفاده از نظریاتی که در حوزه حجاب وجود دارد، سعی در تبیین آن داریم. از مهم­ترین نظریاتی که در این بخش، مورد استفاده قرار گرفت، نظریاتی در قالب نظریات اقتصادی، اجتماعی و ... است. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز، از تکنیک پرسش‌نامه محقق ساخته استفاده شد. نمونه آماری پژوهش شامل 626 نفر از شهروندان هستند که با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی طبقه ای در حوزه های شهری گرگان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان ­داد که عوامل فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، فردی و اقتصادی به ترتیب اهمیت، رابطه معنی‌دار مثبت و متغیّرهای    زمینه­ای، سن، درآمد، صداقت و مصرف رسانه­ای به ترتیب اهمیت، رابطه‌ی معنی‌دار با گرایش به حجاب دارند؛ به‌طوری‌که صداقت و سن رابطه‌ی مثبت و مصرف رسانه­ای و درآمد، رابطه‌ی منفی دارند و متغیّر‌های زمینه­ای اعتماد، طبقه‌ی اجتماعی و تحصیلات، ارتباط معنی‌داری با گرایش به حجاب ندارند. در انتهای گزارش، بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهادهایی ارائه شده است.

---

هدف مقاله حاضر بررسی تاثیر فوردیسم ایرانی بر اقتصاد، جامعه و فرهنگ ایران (در دوره پهلوی دوم) می باشد، که تا امروز نیز تاثیراتش را گذاشته است. برای نیل به این هدف از روش تاریخی و تحلیل ثانویه تاریخ شفاهی استفاده شده است. فوردیسم که سیستمی متشکل از هم زمانی، دقت و تخصص در صنعت بود بخش های وسیعی از جوامع توسعه یافته را متاثر خود نمود. البته این ایده تنها اثر گذار بر جهان غرب نبود و کشورهای جهان سوم، نظیر ایران را بر آن داشت تا برای دستیابی به توسعه باید از منطق بسیاری از سیاست های صنعتی فوردیسم تبعیت کنند. نتایج تحقیق نشان می دهد در دوره پهلوی دوم برنامه ریزی های عمرانی استراتژیکی در جهت توسعه اقتصادی کشور گرفته شد و این راهبردها کشور را در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن چنان متحول ساخت که گاهی از آن به «انقلاب صنعتی کوچک» یاد می کنند. لیکن این اقدامات منجر به یک مجموعه مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز شد که از اهم آن ها می توان به رشد مصرف گرایی، تعارض فرهنگ بومی و غربی، حاشیه نشینی، مهاجرت های گسترده و... اشاره کرد.             

---

در پی موفقیت رویکرد نظام اعتبارات خُرد در برخی مناطق روستایی جهان، طرح تشکیل صندوق‌های اعتبارات خُرد زنان روستایی در ایران اجرا شد که یکی از متداول­ترین آنها صندوق­های قرض­الحسنه است. با توجه به مسائل صندوق­های مذکور، در سال­های اخیر گونه­های جدیدی از آنها در نقاط روستایی شکل گرفته­اند که بر شبکه­ها و پیوندهای غیررسمی مبتنی بوده و متفاوت از مدل­های رایج­اند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی صندوق­های وام­دهی غیررسمی و پی­بردن به کارآمدی آنها در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان کوهدشت ­با رویکرد کیفی و بهره­گیری از فنون مصاحبه نیمه­ساخت­یافته و عمیق، بحث گروهی متمرکز و مشاهده مشارکتی انجام شده است. مطالب و موارد بیان­شده، در چند مرحله مقوله­بندی و تحلیل شدند. از خلال پژوهش، سه نوع صندوق­ وام­دهی غیررسمی شناخته شد: صندوق­های متعلق به دانش­آموزان، صندوق­های مبتنی بر روابط خانوادگی- همسایگی، صندوق­های حول روابط شغلی و اداری. نتایج نشان می‌دهد که تشکیل این صندوق­ها و عضویت در آنها، می­تواند به درآمدزایی و سهیم­شدن زنان در دارایی­های خانواده، افزایش قدرت تصمیم­گیری در خانواده و در روستا، بهبود باورهای عمومی نسبت به زنان، حفظ و تداوم کار گروهی و گسترش آن به امور دیگر منجر شود. لذا صندوق­های فوق با بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان در توانمندسازی آنان کارآمد می­باشند.

---

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی موثر بر رفتار حا‌می‌محیط زیست در بین شهروندان شهر گرگان انجام شده است. این پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از روش پیمایش بصورت مقطعی روی 400 نفر از شهروندان شهر گرگان در سال 1396 انجام شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرشسنامه استاندارد است. برای نمونه گیری از روش تصادفی چند مرحله ای توام با تصادفی طبقه ای استفاده شده است. داده‌های جمع‌آوری شده از طریق آزمون پارامتری (آزمون T تک متغیره)، آنالیز واریانس و آزمون همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بررسی متغیرهای زمینه ای پژوهش نشان می‌دهد که بین سن با رفتار حا‌می‌محیط زیست رابطه وجود دارد اما ربطه ای بین جنسیت و وضعیت تأهل با رفتار محیط زیستی مشاهده نشد. همچنین بر اساس یافته‌های پژوهش بین پایگاه اجنماعی اقتصادی، مصرف رسانه ای و اعتماد اجتماعی شهروندان شهر گرگان با رفتار حا‌می‌محیط زیست رابطه وجود دارد.

---

  مقاله حاضر به شناسایی عوامل اجتماعی مؤثر بر گسترش ورزش فوتبال در جامعه ­ی ایرانی عصر پهلوی دوم با هدف ارائه مدل فرایند گسترش ورزش فوتبال در دوران مذکور با رویکردی کیفی پرداخته است. اطلاعات تحقیق از طریق مراجعه به کتب، اسناد، مدارک و همچنین مصاحبه با افراد مطلع و شاهدان وقایع گردآوری و با استفاده از روش نظریه­ زمینه­ ای تحلیل شده­ اند. بعد از انجام سه مرحله­ ی کدگذاری باز، محوری و انتخابی، درمجموع از 20 خرده مقوله استخراج­ شده، 5 مقوله ­ی اصلیِ «غرب­گرایی»، «توسعه رسانه ­های گروهی»، «قدرت و توانایی بریتانیا» و همچنین «فرصت»­ها و «کارکرد»هایی که پدیده ­ای مانند فوتبال می­ توانست برای حاکمیت به ارمغان بیاورد به ­دست آمده و در قالب مدل پارادایمی ارائه شده است. مقوله ­ی مرکزی تحقیق، «مدرنیزاسیون» است که سایر مقوله ­ها را تبیین می ­کند. نتایج پژوهش نشان می ­دهد که گسترش ورزش فوتبال در دوران موردمطالعه، بیش از آنکه محصول ویژگی­ های خاص این ورزش باشد، نتیجه­ ی منطقیِ استراتژی حاکمیت وقت و جناح ­های قدرتمند حامی ایشان به‌منظور مدرن ­سازی یا غربی ­کردن جامعه ­ی ایرانی و در قالب برنامه «مدرنیزاسیون» عملی می­ گردد.