چکیده

این جستار با هدفِ بررسی و شناسایی شاخص­های کاربردی توسعه اجتماعی، به مطالعه و کنکاش در رابطه با مفهوم توسعه اجتماعی در سطوح بین المللی و ملی پرداخته است. روش این مطالعه با توجه به اهداف و سوالات تحقیق، توصیفی و کیفی می­باشد که در دو مرحله کتابخانه­ای و همچنین تکنیک دلفی صورت گرفته است. حجم نمونه مطالعه(روش دلفی) از 30 نفر از صاحبنظران آکادمیک و متولیان اجرایی حوزه توسعه اجتماعی که به شکل غیر تصادفی انتخاب شده­اند، تشکیل شده است. در نهایت بر اساس محاسبه شاخص­های اجماع، اهمیت و اولویت در فرایند تکنیک دلفی، مفهوم توسعه اجتماعی با عنوانِ کیفیت سیستم اجتماعی از طریق نهادینه کردن اخلاق توسعه علی الخصوص "اخلاق توسعه اجتماعی" برای حصول به "همبستگی (وفاق) اجتماعی" و "عدالت اجتماعی" در جهت  بالا بردن "سطح کیفیت زندگی" و افزایش ضریب "امنیت اجتماعی" تعریف و تعبیر گشت. نهایتا، توسعه اجتماعی بر اساس منطقِ علمیِ شاخص سازی، به ابعاد پنجگانه و همچنین خرده ابعاد مرتبط با آن تقسیم بندی شد.

مقدمه: جوانان به عنوان مهم‌ترین سرمایه‌ی انسانی نقشی اساسی در توسعه‌ی هر جامعه ایفا می‌کنند و سرمایه‌ی اجتماعی به عنوان مهم‌تریٱن مقوله در افزایش عملکرد جوانان و تعالی نقش آنان در بهسازی جامعه به شمار می‌رود. کاهش میزان سرمایه‌ی اجتماعی جوانان منجر به کم رنگ شدن نقش آنان در توسعه‌ی جامعه خواهد شد. بر این اساس اطلاع از میزان سرمایه‌ی اجتماعی جوانان می‌تواند برنامه‌ریزان اجتماعی را در رفع کاستی‌ها یاری رساند. مقاله‌ی حاضر برای پاسخ‌دادن به این سؤال محوری تنظیم شده است: میزان انواع سه‌گانه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی جوانان استان ایلام در چه حدّی است؟ مبنای نظری مقاله، تئوری‌هایی است که سرمایه‌ی اجتماعی را در سه بُعد درون گروهی، برون‌گروهی و ارتباطی تبیین کرده‌اند. روش: روش تحقیق از نوع توصیفی کاربردی است و اطلاعات آماری با نمونه‌گیری از جامعه‌ی آماری جوانان استان و با بهره‌گیری از نمونه‌گیری مطبق متناسب با حجم جمع آوری شده است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش، نشان می‌دهد میانگین سرمایه‌ی اجتماعی جوانان استان ایلام در حدّ متوسط است. میانگین سرمایه‌ی اجتماعی دو جنس نیز تفاوت چندانی با یک‌دیگر ندارد. بیش‌ترین سطح سرمایه‌ی اجتماعی جوانان مربوط به مشارکت سیاسی، وساطت اجتماعی و کم‌ترین آن مربوط به میزان بهره‌گیری از رسانه‌های ارتباط جمعی، مشارکت انجمنی و مداخله مدنی است. رتبه‌بندی انواع سه‌گانه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی به ترتیب میانگین نمرات کسب شده شامل: سرمایه‌ی ارتباطی، درون‌گروهی و برون‌گروهی است. میانگین هر کدام از انواع سرمایه‌ی اجتماعی نزد پاسخ‌گویان در حدّ متوسط است. بحث: میان میزان سرمایه‌ی اجتماعی پاسخ‌گویان زن و مرد تفاوت معنی‌داری مشاهده شده است هر چند که سطح معنی‌داری بیان کننده‌ی وجود تفاوت میان میزان سرمایه‌ی اجتماعی مردان (88/2) و زنان (80/2) و اختلاف میانگین به میزان 85/0 به نفع مردان است. سایر فرضیات تحقیق که داعیه‌دار وجود رابطه میان: محل سکونت (شهر- روستا)، وضعیت تأهّل، سطح تحصیلات، وضعیت اشتغال، در قید حیات بودن والدین، محل سکونت قبلی و سابقه‌ی سکونت در محله و سرمایه‌ی اجتماعی‌اند، مورد تأیید قرار نگرفتند.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با امنیت اجتماعی می باشد. روش تحقیق توصیفی – تبینی، از نوع پیمایش و با استفاده از پرسشنامه همراه با مصاحبه صورت پذیرفته است. جامعه ی آماری تحقیق ساکنان بالای 18 سال شهر کرمان بوده که با بهره گیری از فرمول کوکران و روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 384 نفر انتخاب شدند. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار Spss16  و برای بررسی فرضیات از آزمون پیرسون، تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شد.

 یافته ها نشان داد که امنیت اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط است. بین اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی و شبکه اجتماعی با امنیت اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد. این در حالی است که رابطه معناداری بین عضویت در نهادهای داوطلبانه و هنجارهای بده و بستان با امنیت اجتماعی مشاهده نشد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که در مجموع، متغیرهای مستقل توانسته اند 17 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. به علاوه، طبق نتایج تحلیل مسیر، از بین ابعاد سرمایه اجتماعی؛ بعد اعتماد تعمیم یافته و حمایت ابزاری بیشترین تاثیر را بر امنیت اجتماعی داشته اند.

تاثیرسرمایه اجتماعی در تاًمین امنیت اجتماعی چه از جهت جلوگیری از بروز ناهنجاری ها و وقوع جرایم اجتماعی و به تبع و در کنار آن از جهت زمینه سازی مشارکت مثبت و فعال فرد در زندگی اجتماعی، اساساً از طریق تاثیرگذاری ارزش ها و هنجارهای اجتماعی در چگونگی رفتار افراد اعمال می شود. ﻓﻘﺪان ﺳﺮﻣﺎیﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﺑﺮوز اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻬﺪیﺪی ﺑﺮای اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ اﺳﺖ. ﭼﻮن ﺳﺮﻣﺎیﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻮد ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺸﺮیﮏ ﻣﺴﺎﻋﯽ را ﻣﻨﻌﮑﺲ می کند،انحرافات اجتماعی بالفعل نیز بازتاب نبود سرمایه اجتماعی خواهد بود. در این مقاله رابطه بین سرمایه اجتماعی (با مولفه های مشارکت، اعتماد،انسجام و تعامل اجتماعی) و احساس امنیت اجتماعی (با ابعاد فکری، جانی، مالی، بیانی، شغلی و قضایی) از یک نمونه 370 نفری از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه های زنجان مورد مطالعه بوده است. روش شناسی تحقیق، از نوع کمی با ابزار پرسشنامه و با تکیه بر نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی ساده است. 

. مقدار ضریب همبستگی بین سرمایه اجتماعی و احساس امنیت(32/0) نشان می­دهد که بین این دو متغیر همبستگی معنی­داری وجود دارد. به عبارتی، با افزایش سطح سرمایه اجتماعی دانشجویان زمینه برای افزایش سطح احساس امنیت فراهم می­گردد.