---

چکیده

این جستار با هدفِ بررسی و شناسایی شاخص­های کاربردی توسعه اجتماعی، به مطالعه و کنکاش در رابطه با مفهوم توسعه اجتماعی در سطوح بین المللی و ملی پرداخته است. روش این مطالعه با توجه به اهداف و سوالات تحقیق، توصیفی و کیفی می­باشد که در دو مرحله کتابخانه­ای و همچنین تکنیک دلفی صورت گرفته است. حجم نمونه مطالعه(روش دلفی) از 30 نفر از صاحبنظران آکادمیک و متولیان اجرایی حوزه توسعه اجتماعی که به شکل غیر تصادفی انتخاب شده­اند، تشکیل شده است. در نهایت بر اساس محاسبه شاخص­های اجماع، اهمیت و اولویت در فرایند تکنیک دلفی، مفهوم توسعه اجتماعی با عنوانِ کیفیت سیستم اجتماعی از طریق نهادینه کردن اخلاق توسعه علی الخصوص "اخلاق توسعه اجتماعی" برای حصول به "همبستگی (وفاق) اجتماعی" و "عدالت اجتماعی" در جهت  بالا بردن "سطح کیفیت زندگی" و افزایش ضریب "امنیت اجتماعی" تعریف و تعبیر گشت. نهایتا، توسعه اجتماعی بر اساس منطقِ علمیِ شاخص سازی، به ابعاد پنجگانه و همچنین خرده ابعاد مرتبط با آن تقسیم بندی شد.

---

در فرهنگ ایرانی، فعالیت اقتصادی زنان ضروری دانسته نمی شود، زیرا مرد نان­آور خانواده به شمار می­آید. از طرف دیگر توانایی­های زنان به فعالیت­های خانگی محدود  نمی­شود و این قابلیت را دارند که در عرصه­ی اجتماع نیز به فعالیت بپردازند و اشتغال برای آنان صرف­نظر از استقلال مالی، دارای اهمیت اجتماعی و روانشناختی است. به علاوه دست­یابی به توسعه­ی پایدارمستلزم مشارکت همه­ی آحاد مردم است. از این رو در پژوهش حاضر بر آن شدیم که با بهره­گیری از تجربه و تخصص مدیران اجرایی سازمان­ها، موانع و مشکلات اشتغال زنان را شناسایی و راه­کارها و شرایط مناسب برای اشتغال بهینه زن ایرانی معرفی کنیم. این مدیران به­گونه­ی هدف­مند از میان مدیران شاغل در سازمان­های شهر تهران انتخاب شدند. روش تحقیق ترکیبی(کمّی و کیفی) بوده و داده­ها با پرسش­نامه و مصاحبه گردآوری شده است. بر اساس یافته­ها همه­ی مدیران به اهمیت اقتصادی، اجتماعی و روانشناختی اشتغال زنان باور داشتند. اما زنان بر ضرورت اقتصادی و مردان بر ضرورت اجتماعی اشتغال زن تأکید بیش­تری داشتند. هم­چنین نظر غالب مدیران اعم از زن و مرد این بود که اشتغال زنان هم خود آنان و هم جامعه را منتفع می­سازد، از این رو شایسته است موانع ساختاری و فرهنگی اشتغال آنان رفع و شرایط مناسب برای اشتغال بهینه­ی آنان فراهم شود.

>

---

توسعه­ی علوم انسانی و به­طور اخص توسعه­ی علوم اجتماعی پروژه‌ای است که اولین قدم آن پرداختن به مفاهیم بنیادی و تعاریف و تعابیر موجود از آن­هاست. ما در این مقاله با مطالعه­ی دقیق و مقایسه‌ای تعاریف و تعابیر مختلف از مفهوم «هویت ملی» میان متفکران و اندیشمندان متأخّر ایرانی، به یک دسته‌بندی جامعه‌شناختی از این تعاریف می‌رسیم که می‌توان از آن در تحقیقات آتی مرتبط با مفهوم «هویت ملی» بهره برد. در این مقاله، کوشیده‌ایم آثار و آرای هفت تن از متفکران و اندیشمندان متأخّر ایران در زمینه­ی هویت ملی را به نمایندگی از گرایش­های مختلف علوم انسانی (جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، تاریخ، زبان فارسی، فلسفه، و جغرافیای سیاسی) مورد بررسی و مداقّه قرار دهیم. در این مطالعه که به­منظور حیطه‌بندی مؤلفه‌های هویت ملی در آرای صاحب‌نظران به عمل آمد، بیش­ترین فراوانی تکرار و تأکید بر روی ده عنصر زیر به­عنوان مؤلفه و ابعاد هویت ملی صورت گرفته است: 1- سرزمین مشترک 2- نژاد و ملیت مشترک 3- فرهنگ و آداب و رسوم، خاطرات، باورها، سمبل‌ها، نمادها، عواطف و میراث فرهنگی مشترک 4- نظام سیاسی و دولت 5- تاریخ و پیشینه­ی مشترک 6- اقتصاد واحد و مشترک 7- زبان مشترک8- هنر و ادبیات 9- دین مشترک 10- هویت جهانی شده و سیّال.

---

---

در این مقاله تلاش شده است در گام نخست با بررسی تعاریف مختلف ارائه شده از مفهوم توسعه­ی اجتماعی و تحلیل این تعاریف، ضمن شناسایی ابعاد مختلف این مفهوم تعریفی جامع از آن ارائه شود و در گام بعد تلاش شد با شناسایی و بررسی شاخص‌های متعددی که برای سنجش این مفهوم از سوی سازمان‌های مختلف ارائه شده است، جامع‌ترین شاخص موجود در زمینه­ی توسعه­ی اجتماعی که ابعاد بیش­تری از این مفهوم پیچیده را مورد سنجش قرار می­دهد، شناسایی گردد. در بخش سوم با توجه به شاخص انتخابی، ضمن ارائه شدن گزارشی از وضعیت کنونی توسعه­ی اجتماعی در ایران، وضعیت رتبه‌ای این کشور با سایر کشورهای جهان مقایسه شده است. با توجه به نتایج حاصل، وضعیت کنونی توسعه­ی اجتماعی در ایران، در مقایسه با سایر کشورهای جهان و کشورهای 16 گانه­ی منطقه از وضعیت چندان مناسبی برخوردار نیست و نیازمند تأمّلی جدّی پیرامون چرایی این امر و چگونگی بهبود و تغییر آن است.

�نند.

---

طراحی پیام‏های سلامت مقوله‏ای میان‏رشته‏ای است که از حوزه­ی ارتباطات سلامت و مطالعه‏های نوین ارتباطات و آموزش بهداشت نشأت گرفته است. آن­چه در این مقاله بدان پرداخته‏ایم، بررسی میزان تأثیر جذبه‌های مختلف استفاده شده در پیام‏های سلامت از دیدگاه و نگرش مخاطبان تلویزیون است. پرسش مهم مقاله این است که چگونه رسانه‏ای مانند تلویزیون از طریق ارائه­ی پیام های سلامت‏محور، به تغییر رفتار در فرد منجر می‌شود؟ به این اعتبار، حوزه­ی مربوط به تأثیر جذبه‌های مختلف استفاده شده در طراحی یک پیام، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.

پیام‏های سلامت در این پژوهش به پیام‏هایی اطلاق می‏شوند که مستقیم یا غیرمستقیم به بحث سلامت فردی و اجتماعی مردم از جمله: سبک زندگی سالم، پیشگیری و یا درمان بیماری‏ها می‏پردازند. استفاده از جذبه‌ها هم شامل پیام‌هایی باجذبه‌های مثبت، جذبه‌های منفی یا ترس، جذبه‌های چندگانه و مسیرهای سه‌گانه­ی کنترل ترس و کنترل خطر می‌شود.

برای سنجش تأثیر این دسته از پیام‏ها بر مخاطبان، نمونه­ی آماری با حجم 600 نفر از میان شهروندان بالای 15 سالتهرانی انتخاب شده‏است. روش این پژوهش پیمایش است. از مهم‏ترین یافته‏های پژوهش این است که پیام‏های سلامتتلویزیون برای تغییر رفتار در فرد کافی نیستند و ارتباطات میان‏فردی نقش مکمّل را برای پیام‏های رسانه‌ای دارند.

---

---

---

درمطالعه­ی حاضربه مقایسه­ی نظام ترجیحات میان نسلی در استان­های ایران پرداخته شده است. با استفاده از  داده­های پیمایش ارزش­های جهانی، ابتدا ترجیحات در ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی بطور کلی در میان نسل­ها مقایسه شد و سپس در استان­های توسعه یافته، درحال توسعه و توسعه نیافته، نظام ترجیحات نسل­ها مورد بررسی مقایسه­ای قرار گرفت. روش تحقیق روش پیمایش و تکنیک جمع آوری داده­ها تحلیل ثانویه­ی داده­های خام موج پنجم پیمایش ارزش­های جهانی (2005-2008) است. نتایج به­دست آمده نشان می­دهد به طور کلی بیش­ترین شکاف میان نسل­ها در ترجیحات اجتماعی مشاهده می­شود و کمترین شکاف میان نسل­ها در ترجیحات زیست محیطی دیده می­شود. هم­چنین بیش­ترین شکاف نسلی در بعد اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی در استان­های توسعه یافته مشاهده می­گردد. ولی در بعد سیاسی بیش­ترین شکاف میان نسلی در استان­های نیمه توسعه یافته دیده می­شود. در ترجیحات زیست محیطی شکاف چندانی میان نسل­ها در استان­های توسعه یافته، نیمه توسعه یافته و محروم مشاهده نشده است.

---

شکل‌گیری مشروطیّت که مقدّمه‌ای برای دگرگونی جامعه‌ی سنّتی ایران و قرار گرفتن آن در مسیر توسعه‌ی فرهنگی و اجتماعی بود، نیاز به مقدّماتی داشت تا زمینه‌ی آشنایی جامعه را با جریان‌های نوگرای اجتماعی، فرهنگی و... آماده کند. این مقدّمات با ترجمه‌ی کتب اروپایی به زبان فارسی و هم‌چنین ارتباط‌ ایرانیان با مردم سایر کشورهای صنعتی و رو به مدرنیته شکل گرفت. پس از این آشنایی،توسعه در تمام وجوه زندگی فردی و اجتماعی خودنمایی کرد. در این دوره ادبیّات ایران نیز بامشاهده‌ی مسیر جدید فعالیّت اجتماعی و سیاسی کشور، بار توسعه‌ی فرهنگی ایران را به دوش کشید و برای هم‌گامی با آن در دست‌یابی به اهداف ملّت، نیاز را به سبک و روشی نو و جدید درک کرد و از آن پس شعرا و نویسندگان به طرق مختلف به این نیاز پاسخ گفتند. میرزاده‌ی عشقی،مؤثّرترین ادیب این دوره، لزوم دگرگونی و توسعه را بیش از بقیّه درک کرد و این مهم را در اشعار خود جلوه‌گر ساخت. او پیشگام درانداختن طرحی نو در اسلوب شعر فارسی، البتّه با رعایت اصالت آن شد و در جریان این توسعه‌ طلبی، در طول عمر کوتاه خود، تغییراتی را در شکل و زبان و محتوای شعر ایجاد کرد که در نوع خود حائز اهمّیّت است.

---

تحلیل رفتار انتخاباتی یکی از کارهای ویژه‌ی جامعه‌شناسی انتخابات است که پژوهشگران توانسته‌اند الگوهای متعددی برای رفتار انتخاباتی ارائه دهند. نظری‌ی نوسازی نشان می‌دهد که علیرغم همه‌ی مناقشات، طرفداران و مخالفان موافق‌اند که به طور کلی، توسعه و نوسازی به سطوح بالاتر مشارکت شهروندان منجر خواهد شد. بخشی از تأثیر نوسازی بر مشارکت سیاسی از طریق سواد انجام می‌گیرد. این مقاله از طریق بررسی انتقادی نتایج تحقیقات دیگر و تحلیل ثانویه و هم‌چنین بررسی تطبیقی درون کشوری درصدد بررسی رابطه‌ی توسعه آموزشی و مشارکت انتخاباتی است. تأثیر سواد و تحصیلات بر مشارکت انتخاباتی پیچیده‌تر از آن است که نظریات نوسازی بر آن تأکید دارد. علیرغم یافته‌های محققان دیگر، میان مشارکت انتخاباتی و میزان باسوادی رابطه‌ی مثبت و مستقیمی وجود ندارد. تحلیل مقایسه‌ی میانگین در میان دو استان ایران نشان داد که رابطه‌ی میزان باسوادی و مشارکت انتخاباتی در سال 1376، به‌صورتU وارونه است. بررسی مشارکت انتخاباتی در زیر گروه‌ها نشان داد که رابطه‌ی مستقم میزان تحصیلات و مشارکت انتخاباتی پیچیده‌تر از نظریات نوسازی است. در رابطه‌ی با گسترش طبقه‌ی متوسط جدید، نتایج تحقیق نشان داد رابطه‌ی توسعه‌ی آموزشی و میزان مشارکت سیاسی بر حسب نوع مشاغل افراد باسواد و وابستگی آن‌ها به دولت تعیین می‌شود.

---

دسترسی به توسعه‌ی ملی و منطقه‌ای آرمان بزرگ هر ملتی است. درباره‌ی اثر فرهنگ بر توسعه می‌توان به ایجاد دارایی‌های زیادی از قبیل مهارت‌ها و محصولات فرهنگی اشاره کرد که در ارتقای رفاه جامعه اثر به‌سزایی دارد. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی میزان توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان یزد از سال 1381 تا 1390، بر مبنای شاخص‌های فرهنگی است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی، توصیفی- تحلیلی محسوب می‌شود. اطلاعات مورد نیاز برای انجام این پژوهش، از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای به‌دست آمده‌اند و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از تکنیک تاکسونومی عددی استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق، 10 شهرستان استان یزد در سال 1381 و هم‌چنین 11 شهرستان این استان در سال 1390 بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی- اداری استان در همان سال است. نتایج حاصل از این پژوهش،گویای آن است که در طی سال‌های 1381 و 1390 به ترتیب شهرستان‌های اردکان و بهاباد، برخوردارترین و شهرستان‌های طبس و یزد، غیر برخوردارترین شهرستان‌ها شناخته شده‌اند. شهرستان‌هایی از قبیل خاتم و طبس در مقایسه با سایر شهرستان‌های استان همواره در سال‌های 1381 و 1390 زیر حد توسعه‌یافتگی فرهنگی قرار گرفته و در زمره‌ی شهرستان‌های غیر برخوردار درآمده‌اند. شهرستان یزد در سال 1390 با توجه به رشد بالای جمعیت و عدم تطابق رشد شاخص‌های فرهنگی با رشد جمعیت به عنوان غیر برخوردارترین شهرستان شناسایی شد. با توجه به نقش مرکزیت این شهرستان در استان یزد لازم است برنامه‌ریزی‌های لازم در این خصوص انجام پذیرد.

---

یکی از مشکلات شهر یزد در حوزه‌ی زیست‌محیطی که عمدتاً ناشی از توسعه‌ی صنعتی، وضعیت جغرافیایی، شرایط سخت اقلیمی، کم‌آبی، ریزگردها و غیره در حوزه‌ی محیط زیست است که اگر کنترل نشود، ممکن است به بحران زیست-محیطی تبدیل شود. در این تحقیق به بررسی عوامل فرهنگی مرتبط یعنی سرمایه‌ی فرهنگی، دین‌داری، سبک زندگی و بهره‌مندی از وسایل ارتباط جمعی با رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان شهر یزد پرداخته شده است. پژوهش از نوع پیمایش و جامعه‌ی آماری این تحقیق شهروندان شهر یزد بوده است. تعداد نمونه 384 نفر بوده که با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده و پاسخ‌گویان به ‌صورت تصادفی خوشه‌ای انتخاب شده‌اند. تکینک گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ی محقق‌ساخته است که از اعتبار و پایایی مطلوب برخوردار بوده است. براساس یافته‌های این پژوهش میان متغیّرهای سرمایه‌ی فرهنگی، سبک زندگی و رفتارهای زیست‌محیطی رابطه‌ی معنادار وجود دارد. هم‌چنین میان زنان و مردان در رفتارهای زیست‌محیطی تفاوت معناداری وجود دارد. اما میان متغیّرهای سن، وضع تأهّل، بهره‌مندی از وسایل ارتباط‌جمعی، دین‌داری، تحصیلات و رفتارهای زیست‌محیطی رابطه‌ی معناداری وجود ندارد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می‌دهد که در معادله‌ی رگرسیون 29 درصد از واریانس متغیّر وابسته توسط متغیّرهای مستقل تبیین می‌شود

---

در این مقاله سعی شده تا جایگاه زنان در برنامه چهارم توسعه بررسی و در مقایسه با سایر برنامه های پیشین مورد واکاوی قرار گیرد. در مرحله بعد، شاخص های توسعه در مدت زمان اجرای برنامه چهارم به کمک داده های ملی و بین المللی مورد مطالعه جنسیتی قرار گرفته تا چگونگی تحقق این برنامه در عمل مشخص شود. این پژوهش با استفاده از روش اسنادی، کتابخانه ای و روش تحلیل داده های مرتبط انجام شده است. اطلاعات در خصوص شاخص های توسعه عمدتا برگرفته از داده های انتشار یافته قابل دسترس مرکز آمار ایران، سازمان بهداشت جهانی، گزارش شکاف جنسیتی مجمع جهانی اقتصاد و نیز بانک جهانی است. مطالعه جنسیتی مفاد برنامه نشان می دهد درحالیکه نقطه تمایز برنامه چهارم توسعه نسبت به برنامه های پیشین، مبتنی بر ایجاد زمینه برای افزایش مشارکت اقتصادی، اجتماعی زنان است، واقعیت امر به گونه دیگری است. به عبارت دیگر اگر چه شاخص های بهداشت و سلامت و نیز آموزش، خصوصا آموزش عالی حکایت از بهبود وضعیت زنان دارد، شاخص های اقتصادی و نیز سیاسی نسبت به برنامه سوم توسعه و نیز انتظارات مندرج در برنامه چهارم، رشد مطلوبی نداشته است. این مهم، در کنار درک برخی استلزامات سیاستگزاری، ضرورت اتخاذ رویکردی استراتژیک در برنامه های کلان معطوف به زنان را برجسته می سازد.

---

در این مقاله درصدد بررسی ارتباط و تأثیر کیفیت زندگی عینی برکیفیت زندگی ذهنی در میان جمعیت شهری بالای 15 سال شهرستان آمل هستیم. داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسش‌نامه از میان نمونه‌ی آماری 384 نفر جمع‌آوری شده­اند. یافته‌های توصیفی تحقیق نشان داد که وضعیت دو بعد کیفیت زندگی عینی و ذهنی و بیش‌تر شاخص‌ها و ‌متغیّرهای تشکیل دهنده‌ی‌ آن در شهر آمل زیر سطح متوسط قرار دارند که نشان دهنده‌ی وضعیت نامناسبی است. یافته‌های تبیینی تحقیق نشان داد که تمامی فرضیات تحقیق (فرضیه‌ی اصلی و فرضیات فرعی) به غیر از فرضیه‌ی سن تأیید شدند. در تحلیل رگرسیون چندگانه هم فقط ‌متغیّرهای اصلی وارد شدند که ضریب تعیین (R²) برابر 483/0 بود که نشان می‌دهد مجموعه‌ی ‌متغیّرهای مستقل اصلی3/48 درصد از واریانس و تغییرات ‌متغیّر وابسته را تبیین کردند که مقدار مناسبی است. برای بررسی توأمان تأثیرات مستقیم، غیرمستقیم و کل ‌متغیّرهای مستقل بر ‌متغیّر وابسته هم از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج این مطالعه اهمیت مطالعه‌ی هم زمان و ارتباط و تأثیر عمیق میان کیفیت عینی و ذهنی زندگی را به جای استفاده‌‌ی جداگانه از یکی از این رویکردها را آشکار می‌کند.

---

در سال­های اخیر مطالعات فراوانی در زمینه­ی توسعه انجام شده که همه­ی آن­ها بر محور توسعه­ی اقتصادی نیست، بلکه ایده­ی نقش فرهنگ در توسعه- یا به­عنوان یکی از مباحث توسعه- مطرح گردیده است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تحلیلی- کاربردی است که در آن بر اساس مدل­های تاکسونومی عددی و تاپسیس به تحلیل یافته­های مورد نظر اقدام شده است. اطّلاعات مورد نیاز به شیوه­ی میدانی و کتابخانه­ای جمع­آوری گردیده و بر اساس 48 شاخص مختلف که در این تحقیق برای سنجش  توسعه ­یافتگی فرهنگی استان هرمزگان در نظر گرفته شده، تحلیل شده ­اند. نتایج یافته­ها نشان­دهنده­ی آن است که بر اساس روش تاپسیس، شهرستان ابوموسی با ضریب توسعه­یافتگی 54/0 و کسب رتبه­ی اوّل    به­عنوان توسعه­یافته­ترین شهرستان و خمیر با ضریب توسعه­یافتگی 03/0 و کسب رتبه­ی یازدهم به­عنوان محروم­ترین شهرستان در مقایسه با دیگر شهرستان­های استان شناخته شده­اند. هم­چنین طبق رتبه­بندی با استفاده از مدل تاکسونومی عددی، بندرعباس با ضریب توسعه­یافتگی 66/0 برخوردارترین شهرستان و خمیر با ضریب توسعه­یافتگی 07/1 محروم­ترین شهرستان معرّفی شده است. آن چه کاملاً مشهود است وجود نابرابری فاحش میان شهرستان­های استان از نظر درجه­ی توسعه­یافتگی فرهنگی است. 

---

متون توسعه نشان می دهد ICT نقش مهمی در افزایش قدرت تصمیم گیری روستاییان، تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش آثار و بلایای طبیعی، توانمندسازی فقرای روستایی، افزایش کیفیت زندگی و توسعه اجتماعی در مناطق روستایی بازی می کند که هدف این مقاله بررسی نقش ICT در توسعه اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان مشگین شهر می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمام روستاهای دارای دفاتر ICT روستایی شهرستان مشگین شهر است. برای برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری کوکران با سطح اطمینان 95درصد و احتمال خطای 5 درصد استفاده شده است در این تحقیق روش گردآوری داده ها برای پاسخگویی به سئوالات تحقیق، به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی(داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده است. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار ICT ، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق 78/0 الی 92/0 بدست آمد. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که به جز متغیرهای عدالت اجتماعی، اختلافات و درگیری و تعاون اجتماعی بین تمامی متغیرهای تحقیق و بهره گیری از خدمات ICT رابطه معنی داری وجود دارد. در نهایت، با توجه به نتایج پژوهش پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.

---

توسعه فرهنگی هم معلول توسعه و هم زمینه ساز توسعه است، به گونه ای که سایر ابعاد توسعه نیز زمینه بروز و ظهور پیدا کرده و جامعه به سوی رشد و کمال رهنمون می گردد. در جامعه دینی و اسلامی که ماهیت ارزش های فرهنگی آن را آموزه های الهی تشکیل می دهد، دین و فرهنگ رابطه ای تنگاتنگ و در هم تنیده دارند و دین، قلب تپنده و نبض فرهنگ در جوامع دیندار و مسلمان است. به بیان دیگر اسلام به منزله دین جامع و واحد فرهنگ ویژه، مدعی پاسخ گویی به تمام نیازهای بشر و برخوردار از برنامه زندگی برای همه انسان هاست. لذا هدف این پژوهش مدعی است که با بهره گیری از فضای معنوی و بینشی متون دینی و اسلامی چون نهج البلاغه و با استفاده از شاخصهای راهبردی و مؤلفه های فرهنگی پیشنهادی از سوی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، به بررسی نظری اهداف و شاخص های توسعه و تعالی فرهنگی در پرتو سخنان امام علی(ع) بپردازد. در این زمینه با تکیه بر روش کتابخانه ای و اسنادی، و با الهام از خطبه ها، نامه ها، و کلمات قصار باقی مانده از امیرالمؤمنین علیه السلام؛ شاخص های اخلاق، عقلانیت، عدالت، هویت، سرمایه و نظم اجتماعی، وحدت و انسجام، استقلال فکری و ملی، کالاو خدمات فرهنگی، بهداشت جسمی و روانی، تعاملات بین المللی، کرامت و آزادی انسانی و خانواده تفسیر و تبیین، و بارز گردید، با جریان یافتن آموزه های دینی در فرهنگ مسلمانان، مطمئنا امت اسلامی عزت و شکوه واقعیش را احراز و به مراحل عالی تری از پیشرفت و ترقی در ابعاد مادی و معنوی دست خواهد یافت.

---

موفقیت مداخله‌گری‌های توسعه‌ به‌دلیل ماهیت پیچیده و چندبعدی و واکنش‌های مردمی در مقابل تأثیرات آن‌ها، مستلزم توجه لازم به زمینه‌های اجتماعی آن اقدامات است. ارزیابی اثرات اجتماعی را می‌توان مدیریت گام به گام اثرات طرح‌های توسعه برای رسیدن به پایداری به خصوص در ابعاد اجتماعی نامید و هدف آن دستیابی به سطحی از توسعه است که هزینه مداخلات برنامهریزی شده را بر جوامع انسانی حداقل و منافع را حداکثر نماید. مشارکت مردمی جایگاهی محوری در ارزیابی اثرات اجتماعی دارد و نشان می‌دهد مردم تحت چه شرایطی آماده‌اند در به ثمر رسیدن طرح‌های توسعه‌ همکاری کنند. بنابراین ارزیابی مستلزم درک دیدگاه‌های افراد متأثر و زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این مداخلات است. این تحقیق ضمن بررسی فلسفه و مبانی نظری ارزیابی تأثیرات اجتماعی به تحلیل نقش آن در توسعه مشارکت اجتماعی و توانمندسازی مردم، استفاده از اطلاعات و دانش کنشگران، گفتگو، مذاکره و شفاف‌سازی در مدیریت پروژه و مدیریت تضاد میان ذینفعان پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد این رهیافت مشارکتی سعی در ایجاد تعامل سازنده در بین کنشگران نظام اجتماعی و افزایش قدرت تأثیرگذاری آن‌ها بر مناسبات محلی و ملی در برنامه‌های توسعه دارد که نتیجه شکل‌گیری چنین فضایی، توسعه‌ای انسانی و پایدارتر در اجتماع است.

---

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تبیین اثرات و پیامدهای زیست­محیطی توسعه­ی گردشگری انبوه در نواحی روستایی دهستان تمشکل از شهرستان تنکابن بر اساس نگرش جامعه­ی میزبان، میهمان و مستندات عینی است. ناحیه­ی مورد مطالعه­ی این تحقیق با 18 نقطه­ی روستایی، 2481 خانوار و 9024 نفر جمعیّت در بخش نشتای شهرستان تنکابن قرار دارد. روش تحقیق از نوع پیمایشی مبتنی بر پرسش­نامه است و برای نمونه­گیری، از روش نمونه­گیری تصادفی ساده استفاده شده است. 190 پرسش­نامه­ی سرپرست خانوارهای ساکن محلّی از 9 روستای نمونه و 180 پرسش­نامه از جامعه­ی گردشگران تکمیل گردیده و داده­های جمع­آوری­ شده از طریق آزمون آماری پارامتری (آزمون T تک­متغیّره، زوجی و وابسته) مورد تحلیل قرار گرفته است.  نتایج پژوهش نشان می­دهد که توسعه­ی انبوه گردشگری و ضعف سیستم مدیریّت محلّی، پیامدهای منفی عمیقی همچون تخریب منابع طبیعی، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ­ها و افزایش آلودگی­های محیطی، در نواحی روستایی مورد مطالعه در پی داشته است. افزون بر این، بر اساس نگرش ساکنان محلّی (جامعه­ی میزبان)، جامعه­ی گردشگران (میهمان) و مستندات عینی، توسعه­ی انبوه فعّالیّت­های گردشگری در دهستان تمشکل، به دلیل فقدان برنامه­ ریزی و مدیریّت کارآمد موجب بروز اثرات و پیامدهای نامطلوب زیست­محیطی شده است.