---

چکیده

این جستار با هدفِ بررسی و شناسایی شاخص­های کاربردی توسعه اجتماعی، به مطالعه و کنکاش در رابطه با مفهوم توسعه اجتماعی در سطوح بین المللی و ملی پرداخته است. روش این مطالعه با توجه به اهداف و سوالات تحقیق، توصیفی و کیفی می­باشد که در دو مرحله کتابخانه­ای و همچنین تکنیک دلفی صورت گرفته است. حجم نمونه مطالعه(روش دلفی) از 30 نفر از صاحبنظران آکادمیک و متولیان اجرایی حوزه توسعه اجتماعی که به شکل غیر تصادفی انتخاب شده­اند، تشکیل شده است. در نهایت بر اساس محاسبه شاخص­های اجماع، اهمیت و اولویت در فرایند تکنیک دلفی، مفهوم توسعه اجتماعی با عنوانِ کیفیت سیستم اجتماعی از طریق نهادینه کردن اخلاق توسعه علی الخصوص "اخلاق توسعه اجتماعی" برای حصول به "همبستگی (وفاق) اجتماعی" و "عدالت اجتماعی" در جهت  بالا بردن "سطح کیفیت زندگی" و افزایش ضریب "امنیت اجتماعی" تعریف و تعبیر گشت. نهایتا، توسعه اجتماعی بر اساس منطقِ علمیِ شاخص سازی، به ابعاد پنجگانه و همچنین خرده ابعاد مرتبط با آن تقسیم بندی شد.

---

---

امروزه مشارکت یکی از عناصر مهم توسعه‌ی پایدار به شمار می‌رود و مدیران و برنامه ریزان توانمند شهری، همواره سعی می‌کنند تا با جلب مشارکت مردمی‌ به اهداف خود در زمینه‌ی اجرای طرح­ها و  برنامه­ها به بهترین نحو، نائل آیند. در این راستا، مقاله‌ی حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مردم در امور خیریه به ویژه وقف پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش، روش پیمایشی بوده و حجم نمونه 263 نفر از شهروندان کاشانی34 سال به بالا را شامل می شود که به شیوه‌ی نمونه گیری سهمیه‌ای در ناحیه‌های تعیین شده، مورد بررسی قرار گرفته اند. ابزار سنجش پرسش‌نامه بوده و برای اخذ روایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. یافته‌های پژوهش رابطه‌ی معنادار و مستقیم بین متغیّرهای دین‌داری، عدالت‌خواهی، انسجام اجتماعی، اعتماد‌اجتماعی، تعلق و تعهد اجتماعی با مشارکت در امور خیریه و وقف را نشان داده‌اند. به این معنی که هر چه آن عوامل در بین مردم قوی تر باشند، مشارکت مردم در نیکوکاری و به طور خاص وقف نیز بیش‌تر می‌شود. هم چنین ضرایب رگرسیون چند متغیّره نشان می‌دهد که از میان عوامل شناخته شده، عامل‌معنوی باضریب بتای(273/0)، روحیه عدالت‌خواهی با ضریب بتای(291/0) و انسجام‌اجتماعی با ضریب بتای(176/0)، 35 درصد از واریانس نیکوکاری را تبیین می‌کنند؛ به طوری‌که متغیّر عدالت خواهی، بیش‌ترین نقش را در تبیین نیکوکاری دارد.  

---

بافت‌ فرسوده شهر تهران به‌دلیل عدم‌قدرت انعطاف با سرعت غیر‌قابل تصور تغییرات اجتماعی-اقتصادی، فناوری و غیره، در طول زمان کارایی خود را از دست داده‌‌ و هم اکنون با معضلات گوناگونی از جمله تنزل کیفیت‌های فضایی و محیط، فرسودگی کالبدی و مسائل اجتماعی مواجه شده است. این معضلات زاییده‌ی جریان‌های فضایی تولید‌کننده‌ی تبعیضات مکانی می‌باشند. بنابراین باید به بررسی علل شکل‌گیری بافت‌های فرسوده ی شهر تهران، تحت تأثیر عوامل و روابط موجود در فضا پرداخته شود. براین اساس هدف تحقیق، بررسی تاثیر نحوه تولید و توزیع فضایی منابع شهری در بی عدالتی فضایی بافت‌های فرسوده‌ی شهر تهران می‌باشد. این پژوهش از نوع تحلیلی و سوال پژوهش از نوع سوال چیستی است. همچنین متدولوژی تحقیق، پس‌کاوی و رویکرد پژوهش، پساختارگرایانه می‌باشد، چرا که به صورت ریشه‌ای به بازنمایی چندگانه از واقعیت اجتماعی می‌پردازد. برای بررسی کنش‌های فضایی در تولید بافت‌های فرسوده، باید به دوره‌ی آغاز تغییر شیوه‌ی تولید از نظام فئودالی به شیوه‌ی تولید سرمایه‌داری در کشور بازگردیم؛ فرایند تولید بافت‌ مورد مطالعه به‌تدریج، پس از تغییرات مذکور صورت گرفته است. بنابراین باید تأثیر عناصر فضایی در شکل‌گیری تبعیضات مکانی و بافت‌ فرسوده‌ی شهر تهران را مورد توجه قرار داد تا ساز و کار فضایی تولید کننده بی‌عدالتی استخراج گردد. به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که جریان‌های فضایی در طول زمان سبب تشدید تخصیص ناعادلانه‌ی منابع (که عامل شکل‌گیری بافت‌ فرسوده هستند)، شده و سرعت تغییرات فضایی را افزایش داده‌اند و از آنجایی که گروه‌های کم‌درآمد به دلیل عدم قدرت و دانش، توان سازگاری و بهره‌برداری از شرایط به‌وجود آمده، جهت افزایش منابعِ در اختیار را نداشتند، در مکان، محصور جریان‌های فضایی شده‌اند. بافت فرسوده شهر تهران نیز از جمله‌ی این مکان‌ها می‌باشد.

---

نقش کلیدیِ کار در توسعه و بهبود اجتماع غیرقابل ‌انکار است و جامعه‌ای که خواهان پیشرفت است باید کار، فرهنگ کار و نیروی انسانی را به­طور ویژه مورد توجّه قرار دهد. وجود فرهنگ کار، مدیریّت رفتارهای کارکنان است که با هدایت صحیح می‌توان به بهره‌وری فردی و نهایتاً بهره‌وری سازمانی دست یافت. از این رو، در این پژوهش به بررسی عوامل مؤثّر بر فرهنگ ‌کار در بین کارکنان دانشگاه‌ پرداخته شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش پیمایشی است. جامعه­ی آماری تحقیق نیز شامل همه­ی کارمندان دانشگاه‌های شهرستان بروجرد (دانشگاه آیت‌ا... بروجردی، آزاد اسلامی، پیام نور و علمی­ کاربردی) است که از این میان، حجم نمونه با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای، 185 نفر تعیین گردیده است. داده‌های پژوهش هم با استفاده از پرسش‌نامه جمع‌آوری شده است. نتایج توصیفی بیانگر آن هستند که میانگین نمره­ی فرهنگ کار و ابعاد آن در سطح متوسّط به بالاست. نتایج تحلیلی پژوهش نیز نشان می‌دهد روابط اجتماعی، رضایت شغلی، ارزش‌های مذهبی، درک عدالت سازمانی، بوروکراسی، سن، سنوات کاری و تحصیلات، رابطه­ی مثبت و معناداری بافرهنگ کار دارند. 

---

مقاله­ی حاضر، با هدف ارزیابی جایگاه فضاهای فرهنگی در طرح­های توسعه شهری معاصر بر آن است در ابتدا به محاسبه­ی میزان کمبود هر یک از نیازهای فرهنگی با میزان سرانه­ی استاندارد بپردازد؛ سپس، با استفاده از تکنیک تاپسیس، براساس سرانه­های وضع موجود خدمات آموزشی، مذهبی، اجتماعی، گردشگری، تفریحی و ورزشی در طرح­های تفصیلی، حوزه­های شهری کلان­شهر اصفهان را از نظر میزان دسترسی به خدمات فرهنگی رتبه­بندی نماید. در مرحلۀ بعد، به منظور تحلیل و ارزیابی سرانه­های پیشنهادی در طرح جامع شهر، رابطه­ی جمعیّت شهر با سرانه و مساحت هر یک از کاربری­های فرهنگی و رابطه­ی مساحت و سرانه­ی هر یک از آن­ها با استفاده از نرم­افزار اس.پی.اس.اس را مورد تحلیل قرار دهد. در نهایت، در هر یک از روابط معنی­دار شناسایی شده، توابع 10 گانه­ی پیش­بینی آماری به دست آمده و با عبور از فیلترهای 5گانه­ی انتخاب توابع بهینه برازش منحنی، توابع مورد تأیید انتخاب ­گردد. نتایج حاصل از روابط رگرسیونی نشان می­دهد که در طرح جامع شهر اصفهان، روابط و شیوه­ی نظام­مندی برای سرانه­ی­ کاربری­های اجتماعی، فرهنگی و ورزشی وجود نداشته است. یافته­های این مقاله می­تواند برای تحلیل و ارزیابی سرانه­های پیشنهادی در طرح جامع و کاهش نابرابری در توزیع خدمات فرهنگی، مورد استفاده قرار گیرد.
 

---

امروزه عدالت و جایگاه آن، به عنوان مؤلفه‌ای مهم در تحقق توسعه اجتماعی، مورد توجه نظریه‌پردازان توسعه‌اندیش قرارگرفته است. حقوق موضوعه در ایران پس از انقلاب به مثابۀ پشتوانه‌ای است که از خلال آن بتوان تحقق «عدالت» در امور مختلف جامعه را مورد صیانت قرار داد؛ لذا در این پژوهش به بررسی جایگاه عدالت در توسعه اجتماعی با تأکید بر حقوق موضوعه پرداخته‌ایم. سئوال اصلی در آن است که جایگاه عدالت به معنای إعطاء کل ذی حقٍ حقٌهٌ (دادن حق به هر صاحب حقی) در توسعه اجتماعی-فرهنگی کجاست؟ مقاله با کاربست روش توصیفی-تحلیلی در صدد است با تکیه بر حقوق موضوعه جایگاه عدالت در توسعه اجتماعی-فرهنگی جوامع انسانی خاصه جامعه ایران را مورد تأمل قرار دهد. ملاحظه گریدد که نه تنها عدالت بر توسعه اجتماعی-فرهنگی تأثیر می‌گذارد بلکه چنین توسعه ای تنها در بستر عدالت میسر است، از سوی دیگر، با توجه به این که مهم ترین موضوع مطرح شده در انقلاب اسلامی اجرای عدالت است، ارائه تحلیلی علمی و نقادانه در این زمینه، مؤثر ترین گام در تحقق عدالت و تأثیر آن بر توسعه پیش گفته است.

---

دسترسی به عدالت مفهومی است که دلالت بر بعد عملی و اجرایی دستیابی فرد به نهادهای قضایی و حل مشکل حقوقی خود دارد. در عین حال که دسترسی به عدالت برای همه اقشار جامعه به صورت برابر مدنظر است اما در این میان اغلب اقشار زنان در دسترسی به نهادهای قضایی به ویژه در دعاوی خانوادگی با مسایل و مشکلاتی روبرو بوده اند.تاکید این مقاله بر تاثیر موانع فرهنگی روی دسترسی زنان به عدالت خانوادگی درون بافتار کنونی جامعه است. با توجه به رشد سالیانه زنانی که به محاکم خانواده مراجعه می کنند،بررسی موضوع از منظر زنان مراجعه کننده می تواند از اهمیت مضاعفی برخوردار باشد.بر این  مبنا روش کیفی با تکنیک مصاحبه عمیق اتخاذ شده است. یافته های تحقیق برآیند مصاحبه عمیق با 50 زن مراجعه کننده به دادگاه خانواده بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد از منظر پاسخگویان موانع فرهنگی چون:ارزش های فرهنگی، عدم خودباوری و اعتماد به نفس، باورهای دینی، تحصیلات و آگاهی تخصصی به موضوع، مردسالاری، زبان، ساختار و کلیشه های جنسیتی در دسترسی ایشان به عدالت خانوادگی موثر هستند. همچنین مطابق با تئوری نقطه تلاقی از تلاقی موانع فرهنگی با عوامل زمینه ای پاسخگویان می تواند تجربیاتی متفاوت درون بافتار همسان شکل بگیرد.       

---

 هدف از این مقاله تدوین اصول و معیارهایی است که در ارزیابی و اصلاح و تغییر طرحهای توسعه شهری در جهت دستیابی به عدالت شهری کمک میکنند. این پژوهش بر روش بازنگری تحقیقات و نیز تحلیل محتوای طرحهای توسعه شهری کشورهای بریتانیا و آمریکا استوار است. در این مقاله با بهرهگیری از دیدگاههای فلسفی درباره تعریف عدالت و همچنین استفاده از رویکردهای عدالت در برنامه ریزی شهری شش معیار کلی برای تدوین چارچوب مفهومی عدالت در برنامهریزی شهری پیشنهاد میشود. این شش معیار عبارتند از: نیاز، نابرابری به نفع طبقه محروم، برابری، تنوع، اجتماع گفتمانی و قابلیتهای شهری. معیارهای ارائه شده منطبق بر دو حوزه عدالت محتوایی و فرآیندی در طرحهای توسعه شهری هستند که در مقاله حاضر ارزیابی عدالت در محتوای طرحهای توسعه شهری موردنظر قرار گرفته است. در ادامه اهداف و تدابیر کلان مرتبط با هر یک از معیارها موردنظر در طرحهای توسعه شهری در پنج عرصه اصلی یعنی کاربری زمین، مسکن و محلات، حمل و نقل، اقتصاد و خدمات عمومی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در نهایت براساس مرور محتوای طرحهای مختلف و نیز مبانی نظری مرتبط با موضوعف راهبردها و سیاستهایی متلف برای تمین عدالت در طرحها در قالب معیارها دسته بندی و ارائه گردید.

---

---

 

---