---

شناخت هویت اجتماعی هر جامعه­ای برای تصمیمات بهینه و در نهایت سلامت آن جامعه نقش مهمی دارد و این یکی از عواملی بود که ما را به نگارش این تحقیق برانگیخت. روش پژوهش پیمایش و ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسش­نامه است. جمعیت آماری، شهروندان گیلک 18 سال به بالاتر رشت به تعداد 666/443 نفر است و حجم نمونه 383 نفر برآورد شده است. برای قابل فهم بودن گویه ها  از اعتبار صوری و برای سنجش پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است.

نتایج پژوهش نشان می‌دهد که میزان گرایش پاسخ‌گویان به هویت محلی، ملی و جهانی در سطح متوسط و بالایی است. هم‌چنین شهروندان به‌ترتیب اولویت به هویت محلی، هویت ملی و هویت‌ جهانی گرایش دارند.

نتایج دیگر حاکی از این است که هویت جمعی با احساس تبعیض، مشروعیت نظام سیاسی و تعامل اجتماعی رابطه‌ی معنادار و مستقیم دارد. مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده نشان می‌دهد که 6/14 درصد از تغییرات هویت جمعی توسط متغیّرهای مستقل تبیین می‌شود. متغیّر تعامل اجتماعی با ضریب رگرسیون 338/0 و متغیر مشروعیت نظام سیاسی با ضریب رگرسیون 148/0 بر متغیر هویت جمعی تأثیر داشته‌اند.

---

توسعه­ی علوم انسانی و به­طور اخص توسعه­ی علوم اجتماعی پروژه‌ای است که اولین قدم آن پرداختن به مفاهیم بنیادی و تعاریف و تعابیر موجود از آن­هاست. ما در این مقاله با مطالعه­ی دقیق و مقایسه‌ای تعاریف و تعابیر مختلف از مفهوم «هویت ملی» میان متفکران و اندیشمندان متأخّر ایرانی، به یک دسته‌بندی جامعه‌شناختی از این تعاریف می‌رسیم که می‌توان از آن در تحقیقات آتی مرتبط با مفهوم «هویت ملی» بهره برد. در این مقاله، کوشیده‌ایم آثار و آرای هفت تن از متفکران و اندیشمندان متأخّر ایران در زمینه­ی هویت ملی را به نمایندگی از گرایش­های مختلف علوم انسانی (جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، تاریخ، زبان فارسی، فلسفه، و جغرافیای سیاسی) مورد بررسی و مداقّه قرار دهیم. در این مطالعه که به­منظور حیطه‌بندی مؤلفه‌های هویت ملی در آرای صاحب‌نظران به عمل آمد، بیش­ترین فراوانی تکرار و تأکید بر روی ده عنصر زیر به­عنوان مؤلفه و ابعاد هویت ملی صورت گرفته است: 1- سرزمین مشترک 2- نژاد و ملیت مشترک 3- فرهنگ و آداب و رسوم، خاطرات، باورها، سمبل‌ها، نمادها، عواطف و میراث فرهنگی مشترک 4- نظام سیاسی و دولت 5- تاریخ و پیشینه­ی مشترک 6- اقتصاد واحد و مشترک 7- زبان مشترک8- هنر و ادبیات 9- دین مشترک 10- هویت جهانی شده و سیّال.

---

یکی از دغدغه ­های همه­ی دولت­ها و ملت­ها، حفظ هویت ملی است. دوام و بقای میراث فرهنگی، تاریخی و هم­چنین گام نهادن در راه توسعه­ ی همه جانبه در گرو ساخت هم­ساز و یک­پارچه اجتماعی است. درک متقن و عمیق منابع هویت ملی نیل به هدف یاد شده را مقدور می­سازد. در همین زمینه بررسی ظرفیت نهاد خانواده در تقویت هویت ملی مطمح نظر قرار گرفت. در این زمینه برای تحقیق میدانی، دانشجویان دانشگاه آموزگاری شهردوشنبه تاجیکستان انتخاب شدند. (البته انجام پژوهش­های مشابه برای سنجش دیگر منابع جامعه­ پذیری از جمله نهاد فرهنگی، نهاد دین، نهاد سیاست و... در جای خود می­تواند مؤثر باشد که زحمت پژوهشگران دیگر را می­طلبد). تحقیق پیش رو با استفاده از ابزار پرسش­نامه از 373 نفر از دانشجویان دانشگاه مذکور (با بهره­ گیری از فرمول کوکران) به­ صورت تصادفی برگزیده و اطلاعات توسط محقق جمع­ آوری گردید. پس از آن با بهره­ گیری از نرم افزار spss داده­ها تجزیه و تحلیل شد. در پایان نتایج به­ همراه پیشنهادها ارائه شده است.

---

افزایش آگاهی‌های محلی و قومی در دوران معاصر اهمیتی مضاعف یافته است؛ به ویژه آن‌که به باور گروهی عواملی هم‌چون جهانی‌شدن باعث تشدید احساسات قومی و تضعیف هویت ملی می‌شود. در برابر این ایده، برخی نیز معتقدند افزایش گرایش‌های قومی با هویت ملی افراد در تعارض نیست و می‌تواند به تقویت آن کمک کند. امروزه آزمون تجربی هریک از این نظریات در جوامع دارای تنوع قومی و زبانی یک ضرورت محسوب می‌شود زیرا اتخاذ سیاستهای هویتی در اینگونه جوامع به ویژه ایران، مستلزم رصد همیشگی میزان گرایش جمعیت فعال و به‌خصوص جوان جامعه به هویت ملی و قومی است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه‌ی هویت ملی و هویت قومی در میان دانشجویان کرد، ترک، لر، ترک و فارس دانشگاه تهران در سال 92-1393 و تأثیر متغیّرهای زمینه‌ای بر آن است. روش این پژوهش پیمایشی است وداده‌ها ازطریق پرسش‌نامه در میان 294 نمونه استخراج و با نرم افزار 22SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد برخلاف باور رایج درمیان برخی نظریات، رابطه معکوس و متضادی میان هویت ملی و قومی وجود ندارد و رابطه‌ای مثبت و هم افزا برقرار است. هم‌چنین تحلیل تأثیر متغیّرهای زمینه‌ای بر هویت ملی و قومی نشان می‌دهد جنسیت، نوع رشته‌ی تحصیلی، سطح تحصیلات بیش‌ترین پیش‌بینی‌کنندگان هویت‌ملی و نوع مذهب بیش‌ترین واریانس از هویت قومی دانشجویان را پیش‌بینی می‌کند.

---

هویّت قومی که یکی از مهمترین انواع هویت به شمار می رود در هویت ملی یک گروه سرزمینی موجود می باشد که ریشه ی تاریخی در هر سرزمین و کشوری دارد، و با به خطر افتادن هویت قومی، هویت ملی را نیز در آن جامعه دچار تزلزل می کند یا رو به اضمحلال می برد. هدف اصلی این مقاله تبیین تفاوت گرایش نسبت به هویت ملی بر اساس تعلق به گروه قومی می باشد. روش تحقیق پیمایشی و ابزار سنجش پرسشنامه بوده است. جامه آماری پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاههای دولتی و آزاد مستر در مرکز استان گلستان بوده اند که تعداد آنها بر اساس آخرین آمار 83110 نفر‌ بوده است. برای تعیین حجم نمونه از فرمول منطقی کوکران استفاده شده و پس از حذف پرسشنامه های ناقص، داده های بدست آمده از 430 نفر مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که از ابعاد سه گانه گرایش به هویت ملی، بعد رفتاری گرایش دانشجویان نسبت به هویت ملی بالاتر از دو بعد دیگر، و بعد عاطفی گرایش آنان بالاتر از بعد شناختی می باشد و اما شاخص میانگین حاکی از آن است که در مجموع گرایش دانشجویان نسبت به هویّت ملّی، در حدّ زیاد ( 118/4 از 5 ) است. مقایسه گروههای قومی بر حسب گرایش به هویت ملی نشان داد که با توجه به مقدار محاسبه شده آزمون مقایسه تفاوتها که برابر با 957/0 و سطح معنی داری آن که برابر با 293/0 بدست آمد، تفاوت معنی داری بین گروههای قومی مختلف بر اساس گرایش نسبت به هویت ملی وجود ندارد. تفاوتهای جزیی موجود حاکی از این است که دانشجویان کرد بالاترین گرایش را نسبت به هویت ملی دارند در حالی که دانشجویان لر در کمترین حد قرار گرفته اند. بعد از کردها، ترک ها و ترکمن ها قرار می گیرند. فارسها در رتبه ی پنجم قرار دارند و سیستانیها به عنوان یک گروه زبانی نزدیک به فارسها قرار دارند. رتبه بندی گرایش دانشجویان نسبت به هویت ملی بر حسب رشته تحصیلی نشان می دهد که تفاوت معنی داری در این زمینه وجود دارد به طوری که دانشجویان رشته های فنی و مهندسی و سپس علوم پایه بالاترین گرایش اما دانشجویان رشته های علوم پزشکی و علوم کشاورزی در رتبه های آخر قرار گرفته اند.

---

هویت ملی مفهومی ذهنی از تعلق به یک گروه ملی خاص و ویژه است که با مجموعه پیچیده­ای از شرایط و احساسات همراه است که نگرش یک فرد را نسبت به آن گروه خاص و دیگر گروه‌ها بیان می‌کند. هدف این پژوهش بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی مرتبط با هویت ملی می باشد که با استفاده از  نظریه کاستلز در مورد هویت، به روش پیمایشی به بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی مرتبط با هویت ملی در بین شهروندان 15 سال به بالای شهر اقلید پرداخته است و  تعداد 400 نفر از شهروندان به عنوان نمونه به صورت، نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب گردیدند. اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید. بر اساس نتایج، از میان 8 فرضیه­ی تحقیق، 7  فرضیه مورد تأیید قرار گرفتند. بعلاوه، نتایج رگرسیون چند متغیره نیز بیانگر آن است که چهار متغیر میزان دینداری (22 درصد)، سن (6 درصد)، گستره شبکه ارتباطی (5 درصد) و استفاده از رسانه (3 درصد)، در مجموع 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرده­اند.هویت ملی مفهومی ذهنی از تعلق به یک گروه ملی خاص و ویژه است که با مجموعه پیچیده­ای از شرایط و احساسات همراه است که نگرش یک فرد را نسبت به آن گروه خاص و دیگر گروه‌ها بیان می‌کند. هدف این پژوهش بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی مرتبط با هویت ملی می باشد که با استفاده از  نظریه کاستلز در مورد هویت، به روش پیمایشی به بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی مرتبط با هویت ملی در بین شهروندان 15 سال به بالای شهر اقلید پرداخته است و  تعداد 400 نفر از شهروندان به عنوان نمونه به صورت، نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب گردیدند. اعتبار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید. بر اساس نتایج، از میان 8 فرضیه­ی تحقیق، 7  فرضیه مورد تأیید قرار گرفتند. بعلاوه، نتایج رگرسیون چند متغیره نیز بیانگر آن است که چهار متغیر میزان دینداری (22 درصد)، سن (6 درصد)، گستره شبکه ارتباطی (5 درصد) و استفاده از رسانه (3 درصد)، در مجموع 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرده­ اند.

---

نظام­آموزشی نقشِ کلیدی را در رابطه با آموزش میراث فرهنگی و بالتبع آن، تقویت هویت ملی دارد که در صورت ناتوانی نظام آموزشی درراستای آموزش میراث فرهنگی وتقویت هویت ملی شهروندان ،دانش آموزان( به­عنوان شهروندان آینده) می­توانند از هویت ملی و میراث فرهنگی خود بیزار و بیگانه شوند.این امربه­دلیل نظام متمرکز برنامه­ریزی درسی ایران و وجود فن­آوری های اطلاعاتی و ارتباطی از قبیل اینترنت و ماهواره دوچندان میباشد.با توجه به این مهم، هدف این مقاله آن است تا با روش تحلیل محتوا کیفی به این مسأله بپردازند که درکتاب­های درسی دوره ابتدایی به­عنوان یکی ازمؤثرترین دوره­های آموزش تاچه میزان به میراث فرهنگی پرداخته شده است؟ به­منظور دسترسی به اهداف تحقیق، ضمن بررسی ادبیات موضوعی؛مؤلفه­های میراث فرهنگی ساخته و پس از آن با روش کیفی در بین کتاب­های درسی گردآوری شد.نتایج تحقیق نشان داد که با وجود در نظر گرفتن یک بخش از کتاب فارسی این دوره با عنوان"ملی میهنی" و اشاره­ی مختصری به مفاخر ملی، اساطیر،آداب و رسوم و جشن­های ملی در کتاب های دیگر این دوره؛ به دلیل اهمیت موضوع و همچنین اهداف دوره ابتدایی هنوز در این راستا ضعف اساسی احساس می­شود و نیاز به انسجام بیشتر آموزش مؤلفه­های میراث فرهنگی در جهت تقویت هویت ملی احساس می­شود

---

مشارکت سیاسی از مؤلفه ­های اصلی توسعه سیاسی به­ شمار می­آید و با توجه به این­که دانشجویان از حاملان و کارگزاران توسعه سیاسی محسوب می­شوند، شناخت علایق و جهت­گیری­های سیاسی آنان از اهمیت فزاینده­ای برخوردار است. در همین راستا، پژوهش حاضر به بررسی چگونگی و چرایی مشارکت سیاسی دانشجویان در میان نمونه­ای از دانشجویان دانشگاه کردستان پرداخته است. تحقیق به روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه در مورد370 نفر از دانشجویان دانشگاه کردستان انجام گرفته است.
جهت دسترسی به نمونه­ها، ابتدا نسبت هر دانشکده براساس جمعیت کل آن دانشکده از طریق نمونه­گیری طبقه­ای محاسبه و سپس از طریق نمونه­گیری تصادفی ساده، نمونه مورد نظر انتخاب شده است. نتایج تحقیق نشان داد که مشارکت سیاسی در نزد دانشجویان مورد بررسی از شدت قابل توجهی برخوردار نیست و پایین می­باشد و عمدتاً به سطوح پایین مشارکت سیاسی معطوف بوده و درصد کمی در تشکل­های سیاسی عضویت داشته و دارای ارتباط نهادی بوده­ اند. در بخش پایانی مقاله، با نظر به عوامل مرتبط با مشارکت سیاسی دانشجویان، راهکارهای عملیاتی در جهت ارتقای مشارکت سیاسی دانشجویان ارائه شده است.
 
 

---

هدف از انجام این پژوهش مطالعه ی جامعه شناختی تاثیر عوامل اجتماعی بر رفتار انتخاباتی در انتخابات ریاست جمهوری ایران در استان مازندران است. تحقیق مذکور از نوع توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش پیمایش انجام گرفت. روش گرداوری داده های آن ، پرسش نامه ی محقق ساخته بوده است. جامعه ی آماری مورد مطالعه، زنان و مردان بالای 18 سال تعریف شد و با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر بعنوان حجم نمونه تععین و سپس نمونه گیری آماریبه شیوه ی چند مرحله ای انجام شده است. ساختار نظری تحقیق حاضر بر مبنای دسته بندی نظریه های جامعه شناسی مرتبط با موضوع در سه سطح نظریو عملیاتی (خرد، کلان و میانه) دسته بندی شدند. یافته های پیمایش نشان میدهد جنسیت ، وضعیت تاهل، شغل و تحصیلات پاسخگویان از نظر رفتار انتخاباتی باهم تفاوت دارند و از لحاظ تفاوت در مکان زندگی در شهر یا روستا و تاثیر آن بر رفتار انتخاباتی تفاوتی مشاهده نشده است و درامد رابطه ی معکوس و معناداری با رفتار انتخاباتی شرکت کنندگان داشت و متغیرهای مستقل از نوع ترجیحات ارزشی، رسانه، شبکه های اجتماعی، نهادهای اجتماعی، اعتماد اجتماعی، نظم اجتماعی، هویت ملی و دینی نیز رابطه ی معناداری با رفتار انتخاباتی نشان می دهند. در مجموع نتایج نشان می دهد عوامل اجتماعی خرد نقش کم رنگ تری نسبت به عوامل کلان و میانه دارد.